ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ (ΕΚΟΥΤΣΙΔΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ)

 ΕΝΟΤΗΤΑ 3. ΡΑΤΣΙΣΜΟΣ

• Αρχικά δόθηκε η ευκαιρία στους μαθητές ανά θρανίο να αναφέρουν ο ένας στον άλλον ένα περιστατικό ρατσιστικής συμπεριφοράς που θυμούνται πιο έντονα μέσα σε 5 λεπτά. Έπειτα, ο καθένας αφηγήθηκε στην ολομέλεια της τάξης το περιστατικό του διπλανού του.

• Δύο μαθητές της τάξης διάβασαν τον διάλογο του κειμένου 1 του σχολικού βιβλίου (δραματοποίηση) και στη συνέχεια ακολούθησε διάλογος για το τι είναι ρατσισμός, πού οφείλεται, αν κάποιος γεννιέται ρατσιστής.

 Kείμενο 1 O ρατσισμός όπως τον εξήγησα στην κόρη μου

• – Πες μου, μπαμπά, τι είναι ο ρατσισμός;

  – Ο ρατσισμός είναι μια αρκετά συνηθισμένη συμπεριφορά, κοινή σ' όλες τις κοινωνίες, που περνάει δυστυχώς απαρατήρητη σε ορισμένες χώρες, επειδή συμβαίνει να μην την προσέχουν αρκετά. Σημαίνει καχυποψία, ακόμα και περιφρόνηση, απέναντι στα πρόσωπα που έχουν φυσικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά διαφορετικά από τα δικά μας.

  – Όταν λες «κοινή», εννοείς φυσιολογική;

  – Όχι. Δεν είναι φυσιολογική μια συμπεριφορά επειδή είναι συνηθισμένη. Κατά κανόνα, ο άνθρωπος έχει την τάση να μην εμπιστεύεται κάποιον που είναι διαφορετικός απ' αυτόν, έναν ξένο, για παράδειγμα. Είναι μια συμπεριφορά παλιά όσο και ο ίδιος ο άνθρωπος. Είναι πανανθρώπινη. Iσχύει για όλους.

  – Αν ισχύει για όλους, θα μπορούσα κι εγώ να είμαι ρατσίστρια!

  – Πρώτα απ' όλα, η αυθόρμητη φύση των παιδιών δεν είναι ρατσιστική. Ο άνθρωπος δε γεννιέται ρατσιστής. Αν οι γονείς του ή οι συγγενείς του δεν του βάλουν στο κεφάλι ρατσιστικές ιδέες, δεν υπάρχει λόγος να γίνει ρατσιστής. Αν, για παράδειγμα, σου πουν ότι αυτοί που έχουν λευκό δέρμα είναι ανώτεροι απ' αυτούς που έχουν μαύρο κι εσύ πάρεις στα σοβαρά αυτή τη διαβεβαίωση, θα μπορούσες να υιοθετήσεις μια ρατσιστική συμπεριφορά απέναντι στους μαύρους.

  – Tι είναι να είναι κάποιος ανώτερος;

  – Είναι, για παράδειγμα, να πιστεύεις ότι, επειδή έχεις λευκό δέρμα, είσαι πιο έξυπνος από κάποιον που το δέρμα του έχει άλλο χρώμα, μαύρο ή κίτρινο. Με άλλα λόγια, τα φυσικά χαρακτηριστικά του ανθρώπινου σώματος, που μας κάνουν να διαφέρουμε ο ένας από τον άλλο, δε συνεπάγονται καμιά ανισότητα.

  – Πιστεύεις ότι κι εγώ θα μπορούσα να γίνω ρατσίστρια;

  – Δεν αποκλείεται να γίνεις. Όλα εξαρτώνται από την εκπαίδευση που θα λάβεις. [...]

  – Τι είναι «ρατσιστής»;

– Ρατσιστής είναι αυτός που, με το πρόσχημα ότι δεν έχει το ίδιο χρώμα δέρματος ούτε την ίδια γλώσσα ούτε τον ίδιο τρόπο να γιορτάζει με κάποιον άλλο, πιστεύει ότι είναι καλύτερος, ας πούμε ανώτερος, απ' αυτόν που είναι διαφορετικός από τον ίδιο. Επιμένει να πιστεύει ότι υπάρχουν πολλές φυλές και λέει στον εαυτό του: «Η δική μου φυλή είναι ωραία και ευγενική. Οι άλλες είναι άσχημες και κτηνώδεις».

– Δεν υπάρχει μια φυλή που να είναι καλύτερη;

– Όχι. Ορισμένοι ιστορικοί, το 18ο και το 19ο αιώνα, προσπάθησαν να αποδείξουν ότι υπάρχει η λευκή φυλή, που είναι δήθεν καλύτερη στο σωματικό και στο διανοητικό επίπεδο απ' ό,τι η υποτιθέμενη μαύρη φυλή. Εκείνη την εποχή, πίστευαν ότι η ανθρωπότητα χωριζόταν σε πολλές φυλές. Ένας ιστορικός (ο Ερνέστ Ρενάν, 1823-1892) προσδιόρισε μάλιστα και τις ανθρώπινες ομάδες που ανήκαν στην «κατώτερη φυλή»: ήταν οι μαύροι της Αφρικής, οι αυτόχθονες της Αυστραλίας και οι Ινδιάνοι της Αμερικής. Γι' αυτόν, «ο μαύρος είναι σε σχέση με τον άνθρωπο αυτό που είναι ο γάιδαρος σε σχέση με το άλογο», δηλαδή «ένας άνθρωπος που του λείπει η νοημοσύνη και η ομορφιά»! Όμως, όπως είπε ένας καθηγητής της ιατρικής ειδικός στο αίμα, «οι καθαρές φυλές στο ζωικό βασίλειο δεν μπορούν να υπάρξουν παρά μόνο σε πειραματική κατάσταση στο εργαστήριο, όπως συμβαίνει με τα ποντίκια για παράδειγμα». Προσθέτει ότι «ανάμεσα σ' έναν Κινέζο, σ' έναν κάτοικο του Μάλι και σ' ένα Γάλλο υπάρχουν περισσότερες κοινωνικοπολιτιστικές παρά γενετικές διαφορές».

Tahar Ben Jelloun, O ρατσισμός όπως τον εξήγησα στην κόρη μου, μτφρ. Aγγέλα Bερυκοκάκη
εκδ. Nέα Σύνορα / A.Α. Λιβάνη, 1998

• Προβλήθηκε στους μαθητές το παρακάτω άρθρο και  εικόνες για τον μικρό Αϊλάν.

https://e-thessalia.gr/pagkosmia-sigkinisi-20-skitsa-gia-ton-mikro-ailan-photos/

Πήραν φωτιά σήμερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: οι χρήστες είναι συγκλονισμένοι από την ιστορία του μικρού Σύρου που πνίγηκε μαζί με τον πεντάχρονο αδερφό του και τη μητέρα, όταν η βάρκα που θα τους μετέφερε στην Ευρώπη και την υπόσχεση μιας ανθρώπινης ζωής, αναποδογύρισε.

Η φωτογραφία του τρίχρονου Αιλάν Κούρντι να κείτεται νεκρός στην τουρκική ακτή, συγκλόνισε την υφήλιο. Η εικόνα είναι συνταρακτική: το άψυχο σώμα ενός τρίχρονου αγοριού, με το κόκκινο μπλουζάκι του και τα μωρουδιακά του παπούτσια σε ένα σημείο που η συλλογική συνείδηση ταυτίζει με στιγμές απόλαυσης και χαράς – εκεί που σκάει το κύμα.

Αυτό το παιδί θα μπορούσε όπως όλα τα «τυχερά» παιδιά αυτού του κόσμου να παίζει εκεί με τα κουβαδάκια του – όμως ο Αιλάν είχε την ατυχία να γεννηθεί στο Κομπάνι της Συρίας.Η εικόνα υπενθυμίζει με τον πιο σοκαριστικό τρόπο πως τα νούμερα και οι ξύλινες εκφράσεις για «χιλιάδες μετανάστες» αφορούν ανθρώπους. Με σάρκα και οστά. Και πολύ συχνά με παπούτσι νούμερο 28.

• Είδαν οι μαθητές βίντεο με την ιστορία του Αφγανοαμερικανού μυθιστοριογράφου Khaled Hosseini με τον τίτλο "Sea Prayer",  όπως και τον Μανώλη Γλέζο να διαβάζει το ποίημά του για τον Αϊλάν. 

• Οι μαθητές διάβασαν το άρθρο με την ιστορία της Μαλάλα που πυροβόλησαν οι Ταλιμπάν στο κεφάλι γιατί ήθελε να πάει στο σχολείο, και είδαν βίντεο με αποσπάσματα από την  ομιλία της το 2014 κατά την απονομή βραβείου Νόμπελ.

• Είχαν οι μαθητές την ευκαιρία να συνομιλήσουν μέσω Zoom με Αφγανό πρώην μαθητή που έφτασε στην Ελλάδα ως ασυνόδευτο παιδί και τώρα εργάζεται στο Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής και συγχρόνως σπουδάζει Οικονομικά στην Αθήνα. Τους μίλησε για τους λόγους που τον ώθησαν να φύγει από τη χώρα του μόνος  του, για τις δυσκολίες που αντιμετώπισε καθώς και για τη θέλησή του 

• Προβλήθηκε και διαβάστηκε το παρακάτω άρθρο για μαθητή με κινητικά προβλήματα του Εσπερινού Γυμνασίου-Λυκείου Μυτιλήνης, ο οποίος κατάφερε να περάσει και να κάνει σπουδές στο Πανεπιστήμιο.

https://www.stonisi.gr/post/66657/to-sygkinhtiko-eyxaristw-toy-panagiwth-tinellh-sto-esperino-lykeio-mytilhnhs-synenteyksi?fbclid=IwAR2CE_x3-XJFM2cMlaZXZ9HJjNpRBFPDPul6HCKtMcesRAT717yZiJquk_8

Το συγκινητικό «ευχαριστώ» του Παναγιώτη Τινέλλη στο Εσπερινό Λύκειο Μυτιλήνης

Ο 48χρονος σήμερα, με ολική τετραπληγία, Κοινωνικός Ανθρωπολόγος και Ιστορικός συγκινεί για την πορεία του στην εκπαίδευση, κόντρα σε όλα τα εμπόδια

 Γράφει η ΑΝΘΗ ΠΑΖΙΑΝΟΥ Δημοσίευση 12/12/2023

Πέρασαν περίπου 8 χρόνια για να μιλήσουμε με τον Παναγιώτη Τινέλλη. Είχαμε πρωτοσυναντηθεί στο Εσπερινό Σχολείο της Μυτιλήνης για να μιλήσουμε με τον 40χρονο τότε με ολική τετραπληγία που πήγε να γραφτεί, να ξαναμπεί στη σχολική αίθουσα για να λάβει το απολυτήριό του. Σήμερα, συγκινεί τους πάντες, όχι μόνο γιατί ολοκλήρωσε το σχολείο, αλλά και γιατί ολοκλήρωσε και τις σπουδές του στην Κοινωνική Ανθρωπολογία και Ιστορία.Ο ίδιος θέλησε να μοιραστεί μαζί μας την ευγνωμοσύνη που νιώθει για το Εσπερινό Λύκειο Μυτιλήνης:

«Ονομάζομαι Παναγιώτης Τινέλλης, είμαι 48 ετών, ζω μόνιμα στη Μυτιλήνη και ολοκλήρωσα το σχολείο στο εσπερινό λύκειο Μυτιλήνης από όπου είχα διακόψει τη μαθητική μου πορεία το 1989». Ηταν μόλις 15 ετών, ο Παναγιώτης Τινέλλης, όταν το τροχαίο ατύχημα, τον καθήλωσε σε αναπηρικό αμαξίδιο με σοβαρή τετραπληγία, βγάζοντάς τον έξω από τους ρυθμούς της καθημερινότητας, τις κοινωνικές δραστηριότητες και τις διάφορες ευκαιρίες που παρουσιάζονται σε κάθε έφηβο όσον αφορά την ζωή, το μέλλον και τους στόχους του.

«Μου πήρε πολλά χρόνια για να επανέλθω ώσπου το καλοκαίρι του 2014 βλέποντας ότι τόσο το εκπαιδευτικό σύστημα όσο και η κοινωνία είχαν ωριμάσει αρκετά για να μπορέσουν να αποδεχτούν και να υποδεχθούν στο χώρο τους ανθρώπους με κινητική αναπηρία. Συνεπώς, αποφάσισα να γραφτώ στο εσπερινό σχολείο Μυτιλήνης με λυκειακές τάξεις προκειμένου να ολοκληρώσω αυτό το «μεταβατικό» στάδιο για να προχωρήσω στις σπουδές μου όχι μόνο για λόγους επαγγελματικής αποκατάστασης αλλά κυρίως για λόγους ισάξιας κοινωνικής αμοιβαιότητας και προσφοράς στον τόπο που ζω θέλοντας να είμαι ενεργός πολίτης ως μέλος της τοπικής κοινωνίας.»

Η πλούσια εμπειρία του στο σχολείο

«Η εμπειρία μου στα τέσσερα χρόνια φοίτησης στο εσπερινό λύκειο είναι πλούσια και προέκυψε μέσα από πολλούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα μέσα από μια οικεία σχέση μεταξύ καθηγητών και μαθητών, μέσα από τις ιδιαίτερες σχέσεις που δημιουργήθηκαν μεταξύ μαθητών.

Μέσα από την πολύ ενδιαφέρον συνύπαρξη μαθητών διαφόρων ηλικιών, κοινωνικής τάξης και καταγωγής, καθώς επίσης και μέσα από την παραγωγική προσφορά ενός «πραγματικού» σχολείου όσον αφορά τον τρόπο διδασκαλίας, το περιεχόμενο μάθησης και εντέλει την γνώση που σου παρέχεται. Όλοι αυτοί οι παράγοντες και άλλοι τόσοι όχι μόνο μου πρόσφεραν ένα δημιουργικό ενδιαφέρον για να συνεχίσω σε αυτό που λέμε δια βίου μάθησης αλλά κυρίως άνοιξαν διάπλατα τους ορίζοντες για την είσοδό μου στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ουσιαστικά, το εσπερινό σχολείο ενθάρρυνε την επιθυμία μου να σπουδάσω το αντικείμενο που ήθελα. Μέχρι και την τελευταία στιγμή, οι καθηγητές μέσα από τον θεσμό του εσπερινού λυκείου, φρόντισαν να με προετοιμάσουν κατάλληλα, με το να μου παρέχουν επαρκή γνώση τόσο για να μπορέσω να σταθώ ισάξια στα μαθήματα που θα συναντούσα στο πανεπιστήμιο όσο και για μια ισότιμη είσοδο στο πανεπιστήμιο με μαθητές ημερήσιου σχολείου»

Ενδεικτικά, αναφέρει ένα παράδειγμα:

«Κατά την διάρκεια ημερών με βαρύ χειμώνα όπου αδυνατούσα να παρευρίσκομαι στο σχολείο για να παρακολουθήσω το μάθημα οι καθηγητές, με την σύμφωνη θέση του λυκειάρχη, προχώρησαν στην κατ’ οίκον διδασκαλία μου για όσο καιρό χρειάστηκε μέχρι να επιστρέψω στην τάξη.Ένα δεύτερο παράδειγμα που θέλω να αναφέρω είναι ότι οι μαθητές, και πλέον φίλοι μεταξύ τους, εμπράκτως στήριζαν ο ένας τον άλλον προκειμένου να μην νιώθουν ότι υπάρχει μαθησιακό χάσμα μεταξύ τους ιδίως όταν ανάμεσά τους υπήρχε κάποιος αδύναμος μαθησιακά μαθητής.Είναι σημαντικό επίσης να αναφέρω μέσα από την εμπειρία μου ότι οι πολύ ιδιαίτερες σχέσεις που δημιουργήθηκαν μέσα στο κλίμα του εσπερινού σχολείου παραμένουν ως εφόδιο στη ζωή μου γεγονός που αποδεικνύει ότι δεν ήταν περιττή η επιστροφή μου στο σχολείο και ούτε πήγαν χαμένα όλα αυτά τα χρόνια.Αν θέλετε να το θέσω διαφορετικά, η απόφαση που πήρα να συνεχίσω την μαθησιακή μου πορεία στο εσπερινό σχολείο ήταν κυρίως μια απόφαση που μου πρόσφερε ευκαιρίες, αναγνώριση, αυτογνωσία και ενίσχυση της προσωπικότητάς μου.Σήμερα, είμαι απόφοιτος πανεπιστημίου του τμήματος «κοινωνικής ανθρωπολογίας και ιστορίας», ένα αντικείμενο που ασχολείται με τις ιδιαιτερότητες και την οργάνωση του ανθρώπου, της κοινωνίας, των διάφορων πολιτισμικών ομάδων και πολυπολιτισμικών φαινομένων.

Ένα αντικείμενο, το οποίο μου προσέφερε πάρα πολλά όπως π.χ. ανάπτυξη κριτικής σκέψης και ικανότητα κατανόησης των ποικίλων αντιλήψεων και ζητημάτων που μας περιβάλλουν. Πρόκειται για ένα επιστημονικό αντικείμενο που με έχει γαλουχήσει πνευματικά ως κοινωνικό ανθρωπολόγο και ως συνειδητοποιημένο πολίτη γιατί η γνώση είναι τροφή και ως γνωστόν η «τροφή» είναι η πρώτη βιολογική ανάγκη του ανθρώπου.

Αυτά τα οφέλη δεν θα τα είχα αποκτήσει εάν δεν υπήρχε ο θεσμός του νυχτερινού σχολείου, τουλάχιστον ως υπόβαθρο, να προετοιμάσει κατάλληλα την συνέχεια της μαθησιακής μου πορείας. Πώς μπορεί να μην είναι ευγνώμων κανείς!»

• Παράλληλα, στο μάθημα της Λογοτεχνίας συνδυαστικά είδαμε το κείμενο "Απομνημονεύματα" της Ε.Μαρτινέγκου και συζητηθηκαν κι άλλες περιπτώσεις ανά τον κόσμο, ακόμα και στη σημερινή εποχή, που σχετίζονται με τις διακρίσεις κατά των γυναικών.

• Δόθηκε φύλλο εργασίας με κείμενα και ακολούθησε συζήτηση για τα εντοπιστούν οι μορφές του ρατσισμού, οι αιτίες του, οι συνέπειές του. 

• Δόθηκε στους μαθητές το παρακάτω κείμενο και έπειτα τους ζητήθηκε να προβούν στην παραγωγή γραπτού λόγου.

Το να μειώνεις τον άλλον δεν σε κάνει ανώτερο

- Νοεμβρίου 22, 2018

Το να κρίνεις κάποιον αρνητικά με βάση αποκλειστικά το χρώμα, το φύλο, τον σeξουαλικό του προσανατολισμό, το επάγγελμα ή την κοινωνική του τάξη δε σε κάνει ανώτερο. Γιατί δε ξέρεις την ιστορία του άλλου, αλλά μόνο μια επιφανειακή ιδιότητά του.
Δεν ξέρεις το βάθος και την καλοσύνη αυτού του ανθρώπου. Αλλά όχι, αυτά δεν έχουν σημασία. Σκέφτεσαι για εκείνον στερεοτυπικά και τον απορρίπτεις για την όποια ιδιότητά του.
Χωρίς να έχει κάνει τίποτα σε εσένα ή σε οποιονδήποτε άλλο, παρά την τιμιότητα και την αξιοπρέπειά του, εκφράζεσαι για εκείνον με τον πιο υποτιμητικό τρόπο. Το να μειώνεις τον άλλον δε σε κάνει ανώτερο. Αντίθετα, σε υποτιμά και δηλώνει το χαμηλό επίπεδο ανθρωπιάς σου.
Το να μειώνεις τον άλλον, δε σε κάνει ανώτερο. Συγγνώμη, αλλά σε κάνει ρατσιστή και δείχνει ένα σημαντικό έλλειμμα αυτοεκτίμησης και αγάπης. Δηλώνει -στα μάτια μου- μια απεγνωσμένη προσπάθεια να πατήσεις πάνω σε κάποιον, που δε σου έχει κάνει τίποτα για να αποκτήσει νόημα και αξία έστω για μια στιγμή η -κατά τα άλλα- μάταιη ζωή σου.
Δείχνει την αδυναμία σου να αποδεχτείς και να αγαπήσεις τον εαυτό σου και κατ’ επέκταση και τους άλλους. Δείχνει ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας, που απωθεί και σε κάνει να φαίνεσαι μικροπρεπής.
Το να μειώνεις τον άλλον δε σε κάνει ανώτερο. Αντίθετα, μειώνει εσένα τον ίδιο. Οι περισσότεροι, ενώ συμφωνούμε θεωρητικά σε όλα αυτά, στην καθημερινότητά μας συχνά δείχνουμε εκούσια ή ακούσια ένα σκληρό ρατσιστικό πρόσωπο.
Δε χρειάζεται να εκδηλωθεί με ακραία μορφή. Μπορεί να είναι ακόμα και ένα αστείο ή ένας χαρακτηρισμός. Για μας, μπορεί να μη φαίνεται και τόσο σπουδαίο, αλλά μπορεί να χαλάσει τη μέρα και την ψυχολογία κάποιου συνανθρώπου μας. Ας είμαστε λίγο πιο προσεκτικοί με το τι λέμε… γιατί η γλώσσα κόκκαλα δεν έχει, μα κόκκαλα τσακίζει.                                 από τη Σιμόνη Ζαρκάδα - enallaktikidrasi.com

 

Παραγωγή γραπτού λόγου

Υποθέστε ότι έχουν παρατηρηθεί συμπεριφορές ρατσιστικές στο σχολείο σας (πχ ανάλογα με το χρώμα του δέρματος, την καταγωγή, τη θρησκεία, το  ντύσιμο, την εξωτερική εμφάνιση, το φύλο κτλ) και αποφασίζετε να γράψετε ένα άρθρο στη σχολική εφημερίδα απευθυνόμενοι στους συμμαθητές σας. Στο άρθρο αυτό αναφέρεστε στις συμπεριφορές που παρατηρούνται και είναι κατακριτέες, στις επιπτώσεις τους για τα άτομα και τη σχολική κοινωνία ενώ στο τέλος προτρέπετε τους αναγνώστες σας να αποφεύγουν τέτοιου είδους συμπεριφορές.