ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ

ΒΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΑΘΗΣΗ

Η βιωματική μάθηση αποτελεί έναν εναλλακτικό τρόπο εκπαίδευσης που επεκτείνεται πέρα από τη συνήθη μετωπική διδασκαλία, πέρα από τα θρανία, τα σχολικά βιβλία και την απομνημόνευση της “ύλης”. Βασική της επιδίωξη είναι η ενεργός συμμετοχή των παιδιών στη μάθηση. Να έρθει ο μαθητής σε επαφή με το αντικείμενο μάθησης μέσα από την έρευνα, την παρατήρηση, τα παιχνίδια ρόλων και άλλες δημιουργικές δραστηριότητες. Τα παιδιά συζητάνε στην τάξη, δουλεύουν σε ομάδες, επικοινωνούν τα βιώματά τους, προβληματίζονται, εκφράζονται, κρίνουν και δημιουργούν. Η παιδαγωγική της βιωματικής μάθησης, λοιπόν, βοηθάει τα παιδιά να αποκτήσουν εμπειρίες οι οποίες θα συμβάλλουν στη διαμόρφωση και στον εμπλουτισμό του ψυχικού τους κόσμου, της προσωπικότητάς τους, των αναγκών, των κινήτρων και των ενδιαφερόντων τους.

Στα πλαίσια της βιωματικής μάθησης εφαρμόζονται βιωματικές δραστηριότητες άμεσης εμπειρίας, όπως:

• ·  Η παραγωγή και χρήση οπτικοακουστικών μέσων
• ·  Οι βιωματικές αναπαραστάσεις και τα παιχνίδια
• ·  Οι τεχνικές λόγου (ημερολόγιο, αφήγηση ιστοριών, δημιουργική γραφή)
• ·  Οι δραστηριότητες εικαστικής δημιουργίας
• ·  Το παιχνίδι ρόλων και η θεατρική δημιουργία
• ·  Η ιδεοθύελλα
• ·  Οι προσομοιώσεις και τα πειράματα
• · Οι εκπαιδευτικές επισκέψεις σε χώρους πολιτισμικού ενδιαφέροντος

 

Συνεπώς, η μάθηση δεν είναι προϊόν απομνημόνευσης διδακτικών εγχειριδίων και ύλης που έχει προκαθοριστεί, αλλά προέρχεται μετά από παρατήρηση, στοχασμό και δράση.

      

ΑΡΧΕΣ ΒΙΩΜΑΤΙΚΗΣ ΜΑΘΗΣΗΣ 

ΑΠΌ ΤΟ : https://anakoinoseis-44dim.weebly.com/uploads/

Οι κυριότερες αρχές της Βιωματικής Μάθησης θα μπορούσαν να

συνοψιστούν στις εξής:

1) Η Βιωματική Μάθηση αξιοποιεί τα βιώματα των μαθητών ή

δημιουργεί νέα.

2) Ενθαρρύνει το μαθητή να συμμετέχει ενεργητικά στη διαδικασία

της μάθησης και να οικειοποιείται το θέμα που προσεγγίζει μέσω

της επένδυσης προσωπικού ενδιαφέροντος σε αυτό.

3) Τον προτρέπει να ερευνά, να ανακαλύπτει, να ενεργοποιεί τη

φαντασία του και τη δημιουργικότητά του.

4) Προτείνει την αναζήτηση ή τη δημιουργία νοήματος αντί της

απομνημόνευσης.

5) Κινητοποιεί το μαθητή διανοητικά και συναισθηματικά αφού η

μάθηση βασίζεται στην αλληλεπίδραση γνώσης και

συναισθηματικών διεργασιών.

6) Προωθεί την αυτογνωσία του μαθητή.

7) Βοηθά το μαθητή να αντιληφτεί το ρόλο των κοινωνικών,

οικονομικών, ιστορικών και πολιτισμικών παραγόντων στη

διαμόρφωση του κοινωνικού γίγνεσθαι και να συνειδητοποιήσει

τον τρόπο με τον οποίο οι κοινωνικές συνιστώσες συναντώνται με

την προσωπική του ιστορία.

 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΔΡΑΜΑΤΙΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ

http://politropi.greek-language.gr/

Ακίνητη / παγωμένη εικόνα (Still-Image/ Frozen Picture/ Tableau)
Οι συμμετέχοντες χρησιμοποιώντας τα σώματά τους δημιουργούν μια εικόνα η οποία αποκρυσταλλώνει μια στιγμή της δράσης, ένα θέμα ή μια ιδέα. Πρέπει να τονιστεί ότι η ακίνητη εικόνα δεν είναι στατική, αλλά εμπεριέχει μια δυναμική. Σύμφωνα με τη Heathcote η παγωμένη εικόνα είναι σαν το πουλί που ονομάζεται κολιμπρί. Το κολιμπρί στέκεται πάνω από ένα λουλούδι και ρουφά το νέκταρ. Ενώ φαίνεται ακίνητο, ο τρόπος που το επιτυγχάνει είναι κουνώντας τα μικρά φτερά του συνεχώς και πολύ πολύ γρήγορα. Έτσι ενώ φαίνεται ακίνητο, στην πραγματικότητα κινείται. Με παρόμοιο τρόπο και η παγωμένη εικόνα έχει κίνηση στην ακινησία της και συγκεντρώνει μέσα της όλο το νόημα. Η τεχνική αυτή δίνει την ευκαιρία από τη μια σε αυτούς που δημιουργούν την εικόνα να λειτουργήσουν επιλεκτικά, να αφαιρέσουν το περιττό και να εστιαστούν στο σημαντικό, για να αποδώσουν σε μια εικόνα το νόημα. Από την άλλη δίνει συγχρόνως τη δυνατότητα στους θεατές να ασκηθούν στην ανάγνωση της εικόνας. Η  ακίνητη εικόνα συνδυάζεται συχνά με επένδυση ήχου ή με την τεχνική της παρακολούθησης σκέψης και χρησιμοποιείται σε ποικίλες περιστάσεις (Woolland 1999: 96-103), π.χ. μια σειρά από ακίνητες εικόνες μπορούν  να συμβάλουν στο κτίσιμο ενός ρόλου.  

Σημαντικοί δάσκαλοι του Δράματος και άνθρωποι του θεάτρου, εξάλλου, έχουν τονίσει τη σημασία της εικόνας στη θεατρική τέχνη. Ο David Davis υποστηρίζει ότι η  εικόνα αποτελεί βασικό συστατικό στοιχείο του Δράματος μαζί με τη δραματική πράξη και το λόγο. O A. Boal μάλιστα επινόησε το Θέατρο των Εικόνων (Image Theatre). O Α. Jackson (Boal, 1992: 10) αναφερόμενος στο θέατρο αυτό υποστηρίζει ότι η εικόνα:  

• έχει μεγάλη δύναμη, εκφράζει περισσότερα από τα λόγια,
• αποδίδει καλύτερα ακόμη και τις πιο μύχιες σκέψεις και συναισθήματα, χωρίς τη λογοκρισία του νου (του ελεγκτή μέσα στο μυαλό μας που είναι τα κοινωνικά «πρέπει» που έχουμε εσωτερικεύσει),
• μάς υποβάλλει ακόμη και υποσυνείδητα,
• είναι πλούσια σε νοήματα, την χαρακτηρίζει η πολυσημία (οι θεατές της αποδίδουν διάφορες ερμηνείες),
• υπερβαίνει τα όρια της γλώσσας και του πολιτισμού και αποκαλύπτει καθολικές αξίες/ καταστάσεις.  

Προσωπικά αντικείμενα του ρόλου (Objects of Character)

Ένας ρόλος εισάγεται από το δάσκαλο ή κτίζεται από την ομάδα μέσα από προσωπικά αντικείμενα, γράμματα, ρούχα, παιχνίδια, φωτογραφίες, κτλ. Στην πρώτη περίπτωση ο δάσκαλος, προκειμένου να εισαγάγει ένα ρόλο, επιλέγει αντικείμενα που μπορούν να αποκαλύψουν στοιχεία για τον κάτοχό τους και τα παρουσιάζει στους συμμετέχοντες. Στη δεύτερη περίπτωση οι συμμετέχοντες, προκειμένου να κτίσουν ένα ρόλο, καλούνται να φανταστούν αντικείμενα που έχει στην κατοχή του ο ρόλος αυτός και είναι ενδεικτικά για τα ενδιαφέροντά του, τις ασχολίες του, το χαρακτήρα του. Οι συμμετέχοντες παρουσιάζουν τα αντικείμενα αυτά με λεπτομερή περιγραφή ή με απεικόνιση.

Ρόλος στον τοίχο (Role- on- the-Wall)

Σχεδιάζεται σε ένα μεγάλο χαρτί το περίγραμμα μιας ανθρώπινης μορφής το οποίο αναπαριστά ένα ρόλο και αναρτάται σε τοίχο. Οι συμμετέχοντες καλούνται, καθώς προχωράει το δράμα, να γράψουν εντός του περιγράμματος σκέψεις ή συναισθήματα του απεικονιζόμενου προσώπου και εκτός του περιγράμματος σκέψεις και συναισθήματα δικά τους ή άλλων προσώπων του δράματος για το ρόλο. Με την τεχνική αυτή δίνεται η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να διερευνήσουν «από απόσταση» ένα ρόλο και να τον κατανοήσουν σε βάθος.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΗΣ ΠΛΟΚΗΣ

Οι τεχνικές αυτές χρησιμοποιούνται για την εστίαση σε γεγονότα ή σε συναντήσεις που  είναι σημαντικές για την ανάπτυξη της πλοκής.

Ανακριτική καρέκλα (Hot-Seating)

Ένας ρόλος κάθεται στην «ανακριτική καρέκλα», δηλαδή δέχεται ερωτήσεις από άλλα άτομα της ομάδας σχετικά με τις πράξεις του, τα κίνητρά του, τις αντιλήψεις του, τις αξίες του κτλ. Τα άτομα που θέτουν τις ερωτήσεις μπορούν επίσης να είναι σε κάποιο ρόλο, π.χ. σε ρόλο ιστορικών, αστυνομικών κ.ά. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται συνήθως μετά από έναν αυτοσχεδιασμό ή σε μια κρίσιμη στιγμή στο δράμα, όταν ο ρόλος πρόκειται να πάρει μια σημαντική απόφαση. Η τεχνική διευκολύνει τους συμμετέχοντες να αντιληφτούν τα κίνητρα ενός ρόλου και τις διαθέσεις του και τους βοηθάει να εμβαθύνουν στη διερεύνηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.

Αυτοσχεδιασμός όλης της ομάδας με δάσκαλο σε ρόλο (ΔσΡ) (Whole-group Drama)

Όλοι οι συμμετέχοντες συνήθως μαζί με το ΔσΡ παίρνουν μέρος σε έναν αυτοσχεδιασμό. Με την τεχνική αυτή η ομάδα βιώνει την ιστορία του δράματος σαν να συμβαίνει εδώ και τώρα. Καθώς ο δάσκαλος χειρίζεται το δράμα «από μέσα», η ομάδα δέχεται προκλήσεις, αντιμετωπίζει καταστάσεις, προβληματίζεται για τις συνέπειες μιας πράξης,  παίρνει αποφάσεις. Είναι ένας τρόπος δουλειάς που δίνει τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να προχωρήσουν σε βάθος, πέρα από τα στερεότυπα και να δημιουργήσουν νέα νοήματα.   

Δάσκαλος σε ρόλο[2] (Teacher-in-Role)

Ο δάσκαλος παίρνει τον κατάλληλο ρόλο, προκειμένου να χειριστεί τις θεατρικές δυνατότητες και τις μαθησιακές ευκαιρίες που παρέχει το δραματικό πλαίσιο. Μέσα από το ρόλο του προσπαθεί να διεγείρει το ενδιαφέρον,  να ελέγξει τη δράση, να προκαλέσει την εμπλοκή των συμμετεχόντων, να δημιουργήσει δραματική ένταση, να αμφισβητήσει τον επιφανειακό τρόπο σκέψης, να προχωρήσει την αφήγηση, να θέσει διλήμματα, να δημιουργήσει δυνατότητες για την αλληλόδραση των συμμετεχόντων.

Διάδρομος της συνείδησης ( Conscience Alley)

Οι συμμετέχοντες, στοιχημένοι σε δύο παράλληλες σειρές, η μία απέναντι από την άλλη, σχηματίζουν με τα σώματά τους ένα διάδρομο. Καθένας περνάει με τη σειρά από το διάδρομο, υποδυόμενος ένα ρόλο που βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα δίλημμα. Καθώς περνάει, τα άτομα που σχηματίζουν το διάδρομο, σε ρόλο ή εκτός ρόλου,  του δίνουν συμβουλές τι απόφαση να πάρει. Οι συμβουλές μπορεί να είναι αντικρουόμενες και συναποτελούν έναν εσωτερικό διάλογο που μπορεί να δημιουργηθεί στη συνείδηση κάποιου που καλείται να πάρει μια δύσκολη απόφαση.   Έτσι καθένας που περνάει, αφού ακούσει τις «φωνές της συνείδησής» του, καταλήγει σε μια απόφαση. Με την τεχνική αυτή, που μπορεί να δημιουργήσει μεγάλη δραματική ένταση, οι συμμετέχοντες βιώνουν στο εδώ και τώρα τη στιγμή της απόφασης και εμβαθύνουν στο πρόβλημα.  

Συμβούλια (Meetings)

Τα μέλη της ομάδας σε ρόλο συγκεντρώνονται, προκειμένου να ενημερωθούν για κάτι, να σχεδιάσουν ένα πρόγραμμα δράσης, να βρουν μια λύση, να πάρουν μια κοινή απόφαση κτλ. Την προεδρία του συμβουλίου μπορεί να την αναλάβει ο δάσκαλος. Η τεχνική αυτή δίνει την ευκαιρία στους μαθητές να  εξετάσουν ένα θέμα από διάφορες πλευρές, να ακούσουν εναλλακτικές προτάσεις και να υποστηρίξουν την άποψή τους με επιχειρήματα. Από αυτήν την άποψη η τεχνική προωθεί την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της δεξιότητας του μαθητή στον προφορικό λόγο.

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ

Με τις τεχνικές αυτές οι συμμετέχοντες δημιουργούν διάφορες αναπαραστάσεις μέσω επιλεγμένης χρήσης της γλώσσας, της κίνησης και των αντικειμένων.

Θέατρο της Αγοράς (Forum-Theatre)

Η τεχνική αυτή προέρχεται από το Θέατρο του Καταπιεσμένου του Augusto Boal. Μια ομάδα παίζει μια σκηνή με στόχο να διερευνηθεί μια κατάσταση, μια συμπεριφορά, ένα θέμα, ενώ οι υπόλοιποι παρακολουθούν ως παρατηρητές, έχοντας όμως δικαίωμα συμμετοχής. Συγκεκριμένα οι παρατηρητές έχουν το δικαίωμα να σταματήσουν τη σκηνή σε οποιοδήποτε σημείο,  και να προτείνουν στους «ηθοποιούς» αλλαγές, ώστε να φωτιστεί μια άλλη πλευρά του θέματος. Οι παρατηρητές έχουν, επίσης, το δικαίωμα να αντικαταστήσουν τους «ηθοποιούς» και να δοκιμάσουν οι ίδιοι διάφορες εναλλακτικές συμπεριφορές. Ο δάσκαλος αναλαμβάνει το συντονισμό της δραστηριότητας. Στην περίπτωση που η ομάδα διερευνά τρόπους με τους οποίους μπορεί ένα άτομο να άρει μια καταπιεστική συμπεριφορά που υφίσταται, όπως γίνεται στο θέατρο του Boal, χρειάζεται να ερευνήσουμε τα αίτια της καταπίεσης και να προσέξουμε η άρση της καταπίεσης από τον καταπιεζόμενο να μην οδηγεί στην καταπίεση κάποιου άλλου ατόμου ή μιας ομάδας (Davis D. & Roper B., The Unpolitical Master Swimmer, σ. 9). Με την τεχνική αυτή δίνεται η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να παρακολουθούν με προσοχή και με αίσθηση ευθύνης το δρώμενο, να συζητούν και να διαπραγματεύονται το νόημά του, και να διερευνούν μέσω της δραματικής πράξης μια κατάσταση.  

 Σκηνές ή στιγμιότυπα (Small-Group Play-Making)

Οι συμμετέχοντες δουλεύοντας σε ομάδες σχεδιάζουν και παρουσιάζουν σκηνές από την ιστορία του δράματος χρησιμοποιώντας κίνηση και λόγο. Η παρουσίαση, παρότι είναι προετοιμασμένη, στηρίζεται στον αυτοσχεδιασμό. Οι συμμετέχοντες με τις σκηνές τους κάνουν υποθέσεις για τη συμπεριφορά και τη δράση των ρόλων και παρουσιάζουν εναλλακτικές προτάσεις για την εξέλιξη των γεγονότων. Η τεχνική αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε διάφορες φάσεις του δράματος. Για παράδειγμα μπορεί να ζητηθεί από τους συμμετέχοντες στην πρώτη φάση του δράματος να παρουσιάσουν σκηνές από τη ζωή του κεντρικού ήρωα, για να κτιστεί ο ρόλος του,  ή να ζητηθεί στην τελική φάση να παρουσιάσουν με σκηνές τις προτάσεις τους για το ενδεχόμενο τέλος της ιστορίας. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται, επίσης, προκειμένου οι συμμετέχοντες, κάνοντας αναδρομή στο παρελθόν, να αναζητήσουν τα αίτια μιας κατάστασης ή να διερευνήσουν τις συνέπειες που μπορεί να έχει μια συμπεριφορά  στο μέλλον. Στις περιπτώσεις αυτές οι συμμετέχοντες καλούνται να δημιουργήσουν σκηνές για ένα περιστατικό που συνέβη στο παρελθόν, αλλά μπορεί να φωτίσει το δραματικό παρόν ή να δημιουργήσουν σκηνές για το πώς φαντάζονται τη ζωή του κεντρικού ήρωα, π.χ. μετά από δέκα χρόνια. Με την τεχνική αυτή δίνεται η ευκαιρία στους συμμετέχοντες να καλλιεργήσουν τη φαντασία και την κριτική τους σκέψη, να αναπτύξουν τα εκφραστικά τους μέσα και να ασκηθούν στη χρήση της θεατρικής μορφής.        

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΙΑ ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟ

Ανίχνευση/ παρακολούθηση των σκέψεων του ρόλου (Thought-Tracking)

Με την τεχνική αυτή αποκαλύπτονται οι ανομόλογητες σκέψεις/ αντιδράσεις των ρόλων σε ορισμένες στιγμές της δράσης. Ο δάσκαλος παγώνει τη δράση και καλεί είτε τα άτομα που υποδύονται τους ρόλους είτε τους θεατές να εκφράσουν σε α΄ ρηματικό πρόσωπο τις σκέψεις που ενδέχεται να έχουν οι ρόλοι τη συγκεκριμένη στιγμή. Με τον τρόπο αυτό αποκαλύπτονται οι βαθύτερες επιθυμίες και τα κίνητρα των ρόλων και γίνεται φανερό ότι ορισμένες φορές ένας ρόλος άλλα σκέφτεται και άλλα λέει.  Η τεχνική αυτή δίνει τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες, καθώς παγώνει η δράση, να αναλύσουν την κατάσταση και τους ρόλους και να διερευνήσουν σε βάθος τα νοήματα που εμπεριέχει η δράση. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται συχνά  σε συνδυασμό με την τεχνική της παγωμένης εικόνας.

Γραφή κειμένων

Οι συμμετέχοντες καλούνται να γράψουν, σε ρόλο ή εκτός ρόλου, κάποιο κείμενο σχετικό με τις ανάγκες του δράματος, π.χ. ημερολόγιο, επιστολή, δημοσιογραφική είδηση, συνθήματα, κτλ. Τα κείμενα που γράφονται από την οπτική γωνία ενός ρόλου μπορούν, ανάλογα με την περίπτωση, να αποκαλύψουν τις σκέψεις και τα συναισθήματα ενός προσώπου, να φωτίσουν μια κατάσταση, να αποδώσουν την πολιτική ενός εντύπου, την ιδεολογία μιας ομάδας κτλ. Η γραφή κειμένων σε ρόλο προωθεί την ανάπτυξη της δεξιότητας του μαθητή στο γράψιμο, γιατί τον διευκολύνει να υιοθετήσει την κατάλληλη γλωσσική ποικιλία και το κατάλληλο ύφος για τη συγκεκριμένη περίσταση επικοινωνίας. Συχνά, εξάλλου, οι συμμετέχοντες καλούνται να καταθέσουν γραπτώς, εκτός ρόλου, τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους κατά τη διάρκεια του δράματος ή με την ολοκλήρωσή του.

Ομαδικό γλυπτό (Group Sculpture)

Οι συμμετέχοντες σχηματίζουν με τα σώματά τους ένα «γλυπτό», το οποίο αποτελεί μια εικονική αναπαράσταση, μη ρεαλιστική, του εκάστοτε εξεταζόμενου θέματος. Η συλλογική δημιουργία του γλυπτού γίνεται συνήθως αυθόρμητα, χωρίς προηγούμενη συνεννόηση. Μια παραλλαγή της δραστηριότητας είναι η εξής. Μια ομάδα αναλαμβάνει το ρόλο του γλύπτη και σχηματίζει ένα «γλυπτό» με τα σώματα κάποιων εθελοντών. Και στις δύο περιπτώσεις, πάντως, η αναπαράσταση του θέματος δεν είναι ρεαλιστική, όπως συμβαίνει συνήθως με την τεχνική της παγωμένης εικόνας. Με την τεχνική αυτή δίνεται η δυνατότητα στους συμμετέχοντες να αναστοχαστούν και να αποδώσουν με μια συγκεκριμένη μορφή το νόημα μιας έννοιας.   

Παίρνοντας απόσταση (Space Between)

Οι μαθητές υποδυόμενοι κάποιον ρόλο καλούνται να σταθούν σε κάποια απόσταση από το πρόσωπο που υποδύεται τον ήρωα του δράματος. Η απόσταση που παίρνουν δηλώνει τη συναισθηματική απόσταση που έχουν από το συγκεκριμένο πρόσωπο. Μια παραλλαγή της τεχνικής αυτής είναι η παρακάτω. Οι μαθητές καλούνται να τοποθετήσουν μέσα στο χώρο κάποιους εθελοντές που υποδύονται  πρόσωπα του δράματος, έτσι ώστε η απόσταση μεταξύ τους να δείχνει τη συναισθηματική απόσταση στη σχέση τους. Τοποθετούν δηλαδή κοντά τα πρόσωπα που έχουν μια στενή συναισθηματική σχέση και μακριά αυτά που είναι απόμακρα ή αποξενωμένα. Ο δάσκαλος, εξάλλου, μπορεί να καλέσει τους μαθητές να δηλώσουν ποιο είναι το κυρίαρχο συναίσθημα (π.χ. φόβος, οργή, αγάπη, μίσος) που  συμβολίζει η απόσταση μεταξύ των προσώπων. Ορισμένες φορές οι μαθητές καλούνται να αναλογιστούν αν συνέβη, με την πάροδο του χρόνου, κάποια αλλαγή στη συναισθηματική απόσταση μεταξύ των προσώπων του δράματος και να τα τοποθετήσουν ανάλογα. Με την τεχνική αυτή οι συμμετέχοντες μπορούν να κάνουν συγκεκριμένες τις συναισθηματικές καταστάσεις των προσώπων και να αναλύσουν τις μεταξύ τους σχέσεις.   

Άβρα Αυδή και Μελίνα Χατζηγεωργίου, (2007)
Η τέχνη του Δράματος στην εκπαίδευση,
48 προτάσεις για εργαστήρια θεατρικής αγωγής, Αθήνα: Μεταίχμιο

ΓΕΛΟΙΟΓΡΑΦΙΑ

http://politropi.greek-language.gr/

• Γελοιογραφία είναι κάθε ζωγραφική παράσταση, της οποίας τα κύρια γνωρίσματα προσώπων ή πραγμάτων αποδίδονται κωμικά παραλλαγμένα.
• Στόχος της είναι η διακωμώδηση προσώπων και καταστάσεων αλλά και η μετάδοση απόψεων και μηνυμάτων.
• Η γελοιογραφία υπαινίσσεται, αναδεικνύει, σατιρίζει, καυτηριάζει, κρίνει, υπερβάλλει και συχνά προβλέπει καταστάσεις.
• Τοποθετείται κριτικά απέναντι στα πολιτικά και κοινωνικά δρώμενα.
• Καθοδηγεί στην κατανόηση και ερμηνεία πολιτικών, κοινωνικών και άλλων γεγονότων.
• Συχνά αναπαράγει επικρατούσες αντιλήψεις και στερεότυπα.
• Παρουσιάζεται στα ΜΜΕ, όπως εφημερίδες, περιοδικά και στο διαδίκτυο (ιστοσελίδες, blogs, Facebook, κτλ).

Η γελοιογραφία εκπέμπει ισχυρά πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα, προκαλεί συναισθηματική φόρτιση στους αναγνώστες και παροτρύνει σε ανάληψη δράσης.

Για να ερμηνεύσετε μια γελοιογραφία μπορείτε να ακολουθήσετε τα εξής βήματα:

1. Εντοπίστε το θέμα ή τα θέματα που θίγονται στη γελοιογραφία
   Κοιτάξτε μήπως η γελοιογραφία σας παραπέμπει σε συγκεκριμένα γεγονότα, σε καταστάσεις, συνήθειες, φαινόμενα κτλ. τα οποία επιδιώκει να καυτηριάσει. Αν η γελοιογραφία παραπέμπει σε συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός, σκεφτείτε ποιοι συμμετείχαν, ποιες συμμαχίες είχαν δημιουργηθεί, με ποιο σκοπό, ποιες ήταν οι αντιδράσεις κτλ.
2. Κοιτάξτε τι διαφορετικό έχει η γελοιογραφία
   Με τι προκαλεί η γελοιογραφία το ενδιαφέρον; Αρχικά καταγράψτε αυτά που βλέπετε στη γελοιογραφία, π.χ. τι κάνουν τα πρόσωπα, πώς παρουσιάζονται. Υπάρχουν σύμβολα; αν ναι, ποια; Έτσι θα μελετήσετε τις λεπτομέρειες και θα τις καταγράψετε. Μην προσπαθείτε ακόμη να ερμηνεύσετε το μήνυμα της γελοιογραφίας.
3. Σκεφτείτε τον γελοιογράφο και τα κίνητρά του
   Τι θα μπορούσε να έχει σκεφτεί για το θέμα; Τι θα ήθελε να πει; Ποια μέσα και ποιες τεχνικές χρησιμοποιεί, για να εκφραστεί;
4. Επιστρέψτε στη γελοιογραφία
   Κοιτάξτε ξανά αυτά που καταγράψατε. Μπορείτε τώρα να δείτε τι αναπαριστά, τι συμβολίζει, τι θέλει να πει, τι σημαίνει; Όταν έχετε σκεφτεί όλα αυτά τα στοιχεία, αναρωτηθείτε: Ποιο είναι το γενικό μήνυμα της γελοιογραφίας;
   
5. Τέλος: Επιστρέψτε στο θέμα ή στα θέματα που θίγονται
   Τώρα που έχετε πια καταλήξει κάπου για τη γελοιογραφία και το νόημά της, σκεφτείτε ξανά το θέμα ή τα θέματα που θίγονται, την κρισιμότητά τους κτλ.

Χρήσιμες πληροφορίες για τη γελοιογραφία και την ερμηνεία της αντλήθηκαν  από τις σελίδες http://synedrio.weebly.com/uploads/1/5/0/4/15045854/7drakaki.pdf http://www.netschoolbook.gr/hist-cartoons-interpret.html και http://lyk-ag-georgios-lef.schools.ac.cy/documents/Synedrio/Geloiografia.pdf

ΔΙΑΛΟΓΟΙ

http://politropi.greek-language.gr/

Η γραφή διαλόγων, όπως και κάθε είδος δημιουργικής γραφής,  δεν ακολουθεί οπωσδήποτε κάποιους συγκεκριμένους κανόνες, εφόσον η διαδικασία της δημιουργίας είναι σύνθετη και ποικίλλει ανάλογα με την προσωπικότητα του συγγραφέα. Προτείνονται, ωστόσο, παρακάτω δύο δρόμοι, με συγκεκριμένα βήματα, που μπορούν να λάβουν υπόψη οι διδάσκοντες και οι μαθητές.

Πρώτος δρόμος

Θέμα
Επιλέγουμε ένα θέμα που μας ενδιαφέρει, π.χ. το θέμα της φιλίας, και σκεφτόμαστε διάφορες πτυχές του θέματος, θέτοντας ανοιχτά ερωτήματα πχ. τι σημαίνει για μένα φιλία; ποιοι παράγοντες εμποδίζουν την ανάπτυξη της φιλίας; ποια προβλήματα μπορούν να κλονίσουν μια φιλική σχέση, τι χρειάζεται για να διατηρηθεί η φιλία; κ.ά.

Ιστορία
Μετά  βρίσκουμε ή επινοούμε μια στορία σχετική με το θέμα. Η ιστορία μας είναι καλό να περιέχει  το  πλαίσιο (μια κατάσταση, μια σχέση), τους ρόλους των προσώπων και ένα γεγονός που αλλάζει ή ανατρέπει την υπάρχουσα κατάσταση και δημιουργεί δραματική ένταση, π.χ. ένα δίλημμα, ένα πρόβλημα προς επίλυση. Για παράδειγμα παίρνουμε την εξής ιστορία: Δύο νέοι συνδέονται με μια πραγματική φιλία. Κάποια στιγμή εμφανίζεται ένα γεγονός, ένα πρόβλημα, και η φιλία τους περνάει μια δοκιμασία. Τι θα γίνει; Θα αντέξει;

Κτίσιμο ρόλων-κτίσιμο της κατάστασης/σχέσης
Κτίζουμε με διάφορες τεχνικές τους ρόλους των προσώπων, π.χ. με την τεχνική «ρόλος στο χαρτί», καταγράφοντας ορισμένα στοιχεία για τον κάθε ρόλο πάνω σε χαρτιά στα οποία είναι ζωγραφισμένες οι φιγούρες των προσώπων. Καθορίζουμε το όνομα, την ηλικία, το φύλο, τα ενδιαφέροντα, τις επιθυμίες και τα όνειρα των προσώπων. Μετά συζητούμε την εξωτερική εμφάνιση (π.χ. τρία σωματικά χαρακτηριστικά) και τα βασικά στοιχεία του χαρακτήρα του προσώπου.  

Κτίζουμε επίσης τη σχέση των προσώπων δίνοντας απαντήσεις σε ερωτήσεις,  π.χ. ποια είναι τα κοινά ενδιαφέροντα των δύο φίλων; με ποιες ενέργειες και συμπεριφορές δείχνουν τη φιλία τους; ποιο γεγονός μπορεί να κλονίσει τη σχέση τους; μπορούν να αντέξουν στη δοκιμασία; με ποιους τρόπους  θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα που παρουσιάστηκε; κ.ά.

Γραφή διαλογικών σκηνών
Οι απαντήσεις που θα δώσουμε στις παραπάνω ερωτήσεις αποτελούν το υλικό με βάση το οποίο θα δημιουργήσουμε μία ή περισσότερες διαλογικές σκηνές. Καλό είναι, πριν γράψουμε τους διαλόγους, να προσδιορίσουμε: σε ποιο χώρο εκτυλίσσεται η σκηνή, τι έχει προηγηθεί, ποια είναι τα κίνητρα των προσώπων, ποια είναι η τελική έκβαση και  ποιο είναι συνολικά το νόημα της σκηνής. Σημαντικό είναι, επίσης, να σκεφτούμε ποια είναι η ιδιόλεκτος των προσώπων, πώς δηλαδή φανταζόμαστε ότι μιλάνε τα πρόσωπα που δημιουργήσαμε. Το ζητούμενο είναι οι  διάλογοι που θα γράψουμε να δίνουν την αίσθηση του προφορικού λόγου.

Δεύτερος δρόμος

Στο δεύτερο δρόμο ακολουθούμε τα τρία αρχικά βήματα της προετοιμασίας (θέμα, ιστορία, κτίσιμο ρόλων),  αλλά οι διάλογοι προκύπτουν μέσα από αυτοσχεδιασμούς και μετά προχωρούμε στην καταγραφή τους. Αυτός ο δρόμος είναι πιο απαιτητικός, αλλά έτσι μπορούμε ίσως να πετύχουμε ευκολότερα την προφορικότητα στους διαλόγους μας.    

Αυτοσχεδιασμοί για το στήσιμο σκηνών και την παραγωγή διαλόγων
Θα μπορούσαμε π.χ. στη συγκεκριμένη περίπτωση  να στήσουμε τις παρακάτω σκηνές που παρουσιάζουν (1) την αρχική κατάσταση, (2) την αλλαγή-ανατροπή της κατάστασης και (3) την τελική έκβαση.

1. Σκηνή: Η φιλία  των δύο νέων
Κάθε ομάδα δημιουργεί και παρουσιάζει ένα στιγμιότυπο από την καθημερινή ζωή των δύο νέων ενδεικτικό για τη φιλία τους. Για τη δημιουργία της σκηνής ή ομάδα συζητά και καθορίζει: Πού; Πότε;  Τι συμβαίνει που δείχνει την πραγματική φιλία των νέων;

2. Σκηνή: Το πρόβλημα και η σύγκρουση των δύο φίλων
Για τη δημιουργία της σκηνής κάθε ομάδα συζητά στην αρχή για ποιους λόγους μπορεί να κλονιστεί μια φιλία και προσδιορίζει ανάλογα το γεγονός που προκάλεσε τη σύγκρουση των δύο φίλων. Μετά συζητά τα κίνητρα και τις συμπεριφορές των δύο φίλων, καθορίζει τον χώρο και τον χρόνο (τι έχει προηγηθεί) στον οποίο εκτυλίσσεται η σκηνή και προχωρεί σε αυτοσχεδιασμό.

3. Σκηνή: Η τελική έκβαση
Για τη δημιουργία της σκηνής κάθε ομάδα συζητά και αποφασίζει: α) αν θα διατηρηθεί η φιλική σχέση και β) τι χρειάζεται για να γίνει αυτό. Μετά προσδιορίζει τα σχετικά με το στήσιμο και την εξέλιξη της σκηνής,  όπως και στην προηγούμενη περίπτωση, και πραγματοποιείται ο αυτοσχεδιασμός.

Συζήτηση και βελτίωση των σκηνών
Μετά την παρουσίαση των αυτοσχεδιασμών στην ολομέλεια, γίνεται συζήτηση με στόχο την ενδεχόμενη βελτίωση των σκηνών.

Καταγραφή και επεξεργασία των διαλόγων
Κάθε ομάδα προχωράει στην καταγραφή των προφορικών διαλόγων που προέκυψαν από τους αυτοσχεδιασμούς, κάνοντας όποια επιπλέον επεξεργασία κριθεί σκόπιμη.